Mehmet KANAK – Mustafa ÖNDER – Çağrı SUBAŞI
Öz
Bu araştırmanın amacı; içerisinde toplam 1650 ninni bulunduran “Türk Ninnileri” adlı kitapta yer alan
ninnilerde, MEM‟in Okul Öncesi Değerler Eğitimi Yönergesi‟nde yer alan değerlerden hangi değerlerin yer
aldığı ve bu değerlerin hangi sıklıkla kullanıldığını belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda kitapta yer alan toplam
1650 ninni, okul öncesi eğitimde kazandırılması amaçlanan 8 değere göre incelenmiştir. Araştırmada, nitel
araştırma yöntemi kullanılmıştır. Veriler, doküman incelemesi yoluyla incelenmiş olup; içerik analizi yolu ile
çözümlenmiştir. Ayrıca frekans analizi yoluyla da hangi değere ne kadar yer verildiği saptanmış, bulgulara tablo
halinde yer verilmiştir. Sonuç olarak, incelenen ninnilerde 492 kez değer vurgusunun yapıldığı ve en fazla
sorumluluk ve çalışkanlık değerine atıfta bulunan örneklere rastlanmıştır. Sorumluluk ve çalışkanlık değerini,
vatanseverlik, kardeşlik ve birlikte yaşama kültürü, vefa, nezaket ve görgü kuralları, cömertlik ve kanaatkarlık ve
liyakat ve sadakat değerleri takip etmiştir. “Türk Ninnileri” kitabında vurgulanan sorumluluk ve çalışkanlık,
vatanseverlik, kardeşlik ve birlikte yaşama kültürü ve nezaket ve görgü kuralları değerlerinde yapılan vurguların,
toplam değer vurgularının yaklaşık %91‟ ini oluşturduğu görülmüştür. Diğer değerlere yapılan vurguya kıyasla
bakıldığında bu dört değer vurgusuyla diğer değerlerin vurgusu arasında oldukça fark bulunmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Ninni, Değer, Değerler Eğitimi, Okul Öncesi, Çocuk
Abstract
The aim of this research; is to determine which values from the MEM’s Pre-School Values Education Directive
are available in the book titled “Turkish Lullabies” which contains a total of 1650 lullabies and how often those
values are used. For this purpose, a total of 1650 lullabies in the book have been examined according to 8 values
intended to be acquired in preschool education. Qualitative research method has been applied in the research.
The data have been examined through the study of documents and analyzed through content analysis. Besides,
frequency analysis has been used to determine how much space is given to each value and these findings have
been tabulated. As a result, it has been found that the stress of value has been done 492 times and met with the
examples refer to the value of responsibility and diligence the most. The values of responsibility and diligence
are followed by the values such as patriotism, fraternity and culture of coexistence, loyalty, courtesy and
etiquette, generosity and conviction and merit and loyalty. The emphasis on responsibility and diligence,
patriotism, fraternity and culture of coexistence, and the values of courtesy and etiquette are emphasized in the
book “Turkish Nuns”, representing about 91% of total value accents. Compared to the emphasis on other values,
there is a considerable difference between these four values and the emphasis on other values.
Keywords: Lullaby, Value, Values Education, Preschool, Child.
1 Dr. Öğr. Üyesi, Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, , mehmetkanak58@gmail.com,
mkanak@cumhuriyet.edu.tr
2 Dr. Öğr. Üyesi, Cumhuriyet Üniversitesi, monder@cumhuriyet.edu.tr
3 Öğretmen, MEB, cagrisubasi@hotmail.com
2018, 17, 66(595-603) http://www.esosder.org https://dergipark.gov.tr/esosder
596
1.GĠRĠġ
Değerler, bireyin yaşamını şekillendirmede etkili olan, toplumsal hayatla olan bağını
kuvvetlendiren, davranışlarının nasıl olması gerektiğinden hayatında çıkacak engelleri nasıl
aşması gerektiğine kadar rehberlik eden, bütün ömrünü kapsayan unsurlardır. Bireylerin
bütününden oluşan, toplumda varlığını idame ettiren birey yaşamı süresince toplumla
etkileşim içinde bulunmaktadır. Bu etkileşim sürecinde birey topluma ayak uydurabilmek,
belirlemiş olduğu hedeflerini gerçekleştirebilmek adına toplumun çizmiş olduğu ve ortak
unsurların yer aldığı yoldan gitmektedir. Toplum bireylerden meydana geldiği için birey
kadar toplum da yaşam boyunca birçok şeyden etkilenmekte ve çehre değiştirmektedir.
Toplumda yıllar geçtikçe yerini sağlamlaştıran kültür, örf, adet vb. unsurlar ortak bir hayat
oluşturmaktadır. Bir toplumda var olan değerler o toplumun ortak paydalarının oluşmasında
önemli bir yere sahiptir ve toplumun huzur ve refahını sağlamada etkin bir rol oynamaktadır
(Tut ve Kıroğlu, 2017). Değerlerin farklı toplumlarda farklı şekillerde ele alınması ve farklı
olarak algılanıp değerlendirilmesi de onların sonradan öğrenildiğini göstermektedir. Bizler
hangi durumda nasıl davranmamız gerektiğini, çevremizdeki yetişkinlerimizden veya
yaşıtlarımızdan öğrenmekteyiz (Aydın ve Gürler, 2012). Bundan dolayı birey kadar toplum da
önemli bir unsurdur. Değerler, toplumun sosyo-kültürel ögelerine anlam kazandıran en önemli
ölçütlerden biridir. Bundan dolayı toplumsal kişi ve bu kişinin davranışları sosyolojik
incelemelerin başlangıç noktasını oluşturmaktadır. Kültürü oluşturan ögeleri yadsıyan her
model ve yaklaşım, toplumsal süreçte yaşanan olayları açıklamakta yetersiz kalacaktır
(Özensel, 2003). Değerler ile insanlar arasındaki ilişki karşılıklı bir yapıya sahiptir; değerler
insanları yaşatırken insan da değerleri yaşatmaktadır (Aydın, 2003). Değerler sayesinde birey
ve toplum iyiyi, kötüyü; doğruyu, yanlışı; güzeli, çirkini ayırt edebilmekte ve yekvücut olarak
hareket ederek birlik ve beraberlik bağını kuvvetlendirmektedir. Bireyin ve toplumun
yozlaşmasına mani olan ve bireye ve topluma yol gösteren unsurlar olarak değerler karşımıza
çıkmaktadır.
Değer‟e kavram olarak baktığımızda, Türk Dil Kurumu‟nun Güncel Sözlük‟ünde; “Bir
şeyin önemini belirlemeye yarayan soyut ölçü, bir şeyin değdiği karşılık, kıymet” olarak
tanımlanmaktadır (TDK, 2017). Değer, belli olan bir durumu bir ötekine tercih etmeye
meyletmektir (Genç ve Eryaman, 2008). Değer, bireyin ve toplumun yaşamına etki ederek yol
gösteren ve istediğimiz hedeflerle ilgili olan bir unsurdur (Schwartz, 1994).
Birçok eğitimci değerleri hazırladıkları çalışmalarda ulusal ve evrensel olarak
incelemişlerdir (Maslovaty, 2003). Millet, devlet, vatan, örf, gelenek, görenek, ordu, milli
marş vb. ulusal değerleri gösterirken; demokrasi, barış, sevgi, nezaket, saygı, bağımsızlık,
eşitlik vb. değerler ise evrensel değerleri yansıtmaktadır (Demircioğlu ve Tokdemir, 2008).
Değerler eğitimi sadece eğitim süreciyle sınırlı bir parça olmayıp değerlerin sosyal, toplumsal
davranış, politik ve kişiliğin devamı niteliğinde görülüp öğrenilmesi ve öğretilmesi
gerekmektedir (Revell, 2002). Görüldüğü gibi değerler oldukça kapsamlı ve geniş bir kaynağa
sahip olduğu için değerler eğitimi çocuğun çok yönlü gelişmesine yardımcı olacaktır.
Kıtaların artık birkaç saat içerisinde, düşüncelerin birkaç dakika içerisinde birbirine
ulaşılabildiği günümüzde bilimsel ve teknolojik açıdan birçok gelişme olmuştur ancak bu
gelişmelerin yanında birçok etik ve ahlaki değerlerde bozulmalar meydana gelmiştir (Meer,
1999). Bu noktada değerler eğitimi süreci işlenirken, günümüzde istenmeyen davranışların da
çoğalması sebebiyle değer kazanımının işgüzarlığa bırakılmaması, okullarda planlı etkinlikler
ile işlenmesi gerektiği kabul edilmektedir (Ediger, 1998). Değerler duyuşşal alana hakim olan
fikirlerimize ve davranışlarımıza etki eden, onları yönlendiren zihinsel olgulardır
(Demircioğlu ve Tokdemir, 2008). Değerler, bireyin yaşamını kendi eliyle oluşturmasında
etkin bir faktör olan, ona bir hayat felsefesi arz eden ve toplum içinde ona kılavuzluk ederek
davranışlarını şekillendiren unsurlardır (Sönmez, 2011). Değerler, günlük hayatımızda
2018, 17, 66(595-603) http://www.esosder.org https://dergipark.gov.tr/esosder
597
etkileşimimiz olan aile, akraba, komşu, yakın çevre ve ilişkilerde, alışveriş yaparken, yasta
iken, düğünde iken, bayramlarda yani kısacası her vakitte her yerde toplumsal hayatımızın
içerisinde bulunmaktadır (Deveci ve Ay, 2009). Değerler, toplumda yer alan sosyal davranış
durumlarını oluşturarak toplum içinde yer alan davranış biçimlerini şekillendirmektedir.
Bundan dolayı bir toplumun sahip olduğu değerlerde meydana gelecek herhangi bir yozlaşma,
o toplumun kuvveti olan birlik ve beraberliğini olumsuz yönde etkileyecektir. Çocukların da
bu değerleri edinme süreci aile ile oluşmakta okulda da devam etmektedir (Yaman ve Çolak,
2009). Bundan dolayı çocuğun kritik dönemini içinde barındıran 0-6 yaş arasında ailede
geçirdiği süre çocuğun değerleri kazanmasında çok büyük bir role sahiptir. Aynı zamanda
okul öncesi çağını da kapsayan bu süreçte değerler eğitiminin temeli atılmalı ve çocuğun
toplumla barışık ve uyum içerisinde yaşaması için gereken koşullar oluşturulmalıdır (Erkan
ve Kırca, 2010). Değerleri kazanma noktasında okul öncesi eğitiminin yeri çok önemlidir.
Çocuklarımızın sosyal becerilerini geliştirmek adına ev içinde ve ev dışında
uygulayabileceğimiz çeşitli yöntem ve etkinlikler bulunmaktadır. Ev içerisinde değerlerin
çocuklara aile bireyleri tarafından oyunlarla aktarılması, çocukların değerleri dolaylı yoldan
kazanmasında oldukça önemlidir (Aydın ve Gürler, 2012). Çünkü bakıldığında, okula
başlamadan önce konuşma ve okuma-yazma alanında birçok deneyim kazanan çocuklar için
her şey bir merak unsurudur ve bu meraklarını da oyunlarına yansıtmaktadırlar. Oyun yoluyla
çocuklar çevrelerini araştırıp keşfederler ve yeni bilgiler edinmiş olurlar (Erkan ve Kırca,
2010). Hayatımızın tümünde bulunan değerlerin yerimizi alacak olan ve geleceğe
hazırladığımız öğrencilerimize eğitim yolu ile kazandırılması şarttır. Bundan dolayı etkili bir
değerler eğitiminin de önemi artmaktadır (Yalar ve Yelken, 2011). Çünkü birey açısından
baktığımız zaman değerler eğitiminin gerekliliği eğitim yaşamında bireyin bir bütün olarak
alınmasının doğal bir sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bireyi bir robot ya da makine
olarak düşünmemiz imkansızdır (Meydan, 2014). Bu kapsamda erken yaşlarda değerlerin
kazanılmasında ninnilerin de oldukça önemi bulunmaktadır. Ninniler, sadece Anadolu
topraklarında değil aynı zamanda diğer Türk devletlerinde hatta farklı milletlerde de sözlü
kültür olarak yaşatılmış ve nesilden nesile aktarılarak çocuklarda etkisi çokça görülmüştür
(Coşkun, 2013). Ninniler sadece çocuğu uyutmak için kullanılan bir araç olarak görmek doğru
olmayıp aynı zamanda bir eğitim aracı olduğu da görülmektedir (Güneş, 2010). Ninniler
çocuğun toplumun kültürünü kazanması, zihinsel, duygusal ve sosyal bakımından gelişimi
sağlaması nedeniyle oldukça önemlidir. Ninniler incelendiğinde, Türk milletinde eğitime
henüz kundaktan başlanıldığı görülmektedir (Demir ve Oflaz, 2010). Okul öncesi
eğitimcilerinin günümüzde 0-6 yaşlarındaki çocuklar için büyük bir dikkat ve imtina ile
batıdan alarak hazırladığı “okul öncesi eğitiminin temel kuralları” nın ninnilerde bulunduğu
ve hatta onlarca kat fazlasının bulunduğu da dikkatleri çeken bir noktadır (Demir, 2008).
Amaç
Bu araştırmanın amacı; “Türk Ninnileri” adlı kitapta yer alan ninnilerde, MEM‟in
Okul Öncesi Değerler Eğitimi Yönergesi‟nde yer alan değerlerden hangi değerlere rastlandığı
ve bu değerlerin hangi sıklıkla kullanıldığını belirlemektir.
2.YÖNTEM
Araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Veriler, doküman incelemesi
yoluyla incelenmiş olup; içerik analizi yolu ile çözümlenmiştir. Ayrıca frekans analizi yoluyla
da hangi değere ne kadar yer verildiği saptanmış bulgulara tablo halinde yer verilmiştir.
Doküman incelemesi, incelenmesi hedef edilen olgu veya olgulara dair bilgi sunan yazılı
materyallerin analiz edilmesini barındırır (Yıldırım ve Şimşek, 2016). Bu araştırmada da
antoloji kitabında bulunan 1650 adet ninni incelenmiş olduğundan veriler doküman
incelemesi yolu ile elde edilmiştir. İçerik analizi ise birbirine benzeyen verileri belirli kategori
2018, 17, 66(595-603) http://www.esosder.org https://dergipark.gov.tr/esosder
598
ve temalarda bir araya getirerek bu verileri anlaşılır bir düzene sokmak ve yorumlamaktır
(Yıldırım ve Şimşek, 2016). Nitel veri analizi, veri toplama teknik ve yöntemlerinden ulaşılan
verilerin düzenlendiği, kategorilere ayrılıp temaların oluşturulduğu ve nihayet bütün bu
sürecin rapora aktarılıp grafik, tablo vb. yöntemlerle sunulduğu bir yöntemdir (Özdemir,
2010). Bu çalışmada kitaptaki ninnilerin mısraları değerlere göre incelenip analiz edilmiş ve
elde edilen veriler belli temalara göre ayrılarak bulgular kısmında elde edilen verilerin
açıklaması yapılmıştır. Ayrıca frekans analizi ile hangi değerden ne sıklıkla bahsedildiği,
kapsadığı yüzdelik alanı belirtilmiş bu veriler de tablo halinde sunulmuştur.
3.BULGULAR
MEM‟in Okul Öncesi Değerler Eğitimi Yönergesi‟nde yer alan değerler ve bu
değerlerin frekans analizi yöntemi ile ne sıklıkla bahsedildiği aşağıdaki Tablo 1‟ de
belirtilmiştir. Tablo 1‟den sonra ise her değer ayrı bir başlık altında incelenerek; değerlerin
ninnilerde nasıl yer aldığı açıklanacaktır.
Tablo 1. Ninnilerde Yer Alan Değerlere Ait Frekans ve Yüzde Tablosu
Değer Frekans (f) Yüzde (%)
Sorumluluk ve çalışkanlık 137 27.9
Vatanseverlik 118 23.8
Kardeşlik ve birlikte yaşama kültürü 104 21.2
Vefa 92 8.7
Nezaket ve görgü kuralları 23 4.7
Cömertlik ve kanaatkarlık 10 2.0
Liyakat ve sadakat 8 1.7
Toplam 492 100
Tablo 1‟ e bakıldığı zaman “Türk Ninnileri” adlı kitapta en fazla sorumluluk ve
çalışkanlık değerine yer verilmiştir. Ayrıca vatanseverlik, kardeşlik ve birlikte yaşama
kültürü, vefa, nezaket ve görgü kuralları, cömertlik ve kanaatkarlık, liyakat ve sadakat
değerlerinin de işlendiği görülmektedir. Bu değerler yanında demokrasi ve adalet değerinin
mevcut ninnilerde yer almadığı görülmüştür.
Sorumluluk ve ÇalıĢkanlık Değerine Ait Bulgular
Sorumluluk ve çalışkanlık değerinin 137 defa tekrarlanarak üzerinde en çok durulan
ninni olduğu görülmüştür. Bu tekrar edilen rakam yapılan toplam değer vurgusunun %
27.9‟unu oluşturmaktadır. Bu değerde sıklıkla annenin çocuğuna karşı sorumluluğuna,
çocuğun büyüyüp okuması ve ilim, irfan öğrenmesine vurgu yapılmıştır. Birkaç örnek
verecek olursak; 34. ninnide geçen “okullara gitsin ninni / okusun da öğrensin ninni”
mısrasında, 85. ninnide geçen “okudu kızlar okudu” mısrasında, 96. ninnide geçen “bal toplar
hep arılar” mısrasında, 179. ninnide geçen “dördü çalıp çağıraydı / dördü okuyup yazaydı”
mısrasında, 209. ninnide geçen “kollarımda avuturum / eee derim uyuturum / tıpış tıpış
yürütürüm / ninni çalar büyütürüm” mısralarında, 212. ninnide geçen “anası çukurda çufallık
dokur / babası köşede musaf okur” mısrasında, 611. ninnide geçen “al babası al babası /
yağlığını sar babası / oğlunu mektebe hazırla babası” mısrasında, 663. ninnide geçen “okuya
okuya çıksa heceye” mısrasında, 719. ninnide geçen “ kızımı verdim ozana / ozan da ekmek
kazana” mısrasında, 734. ninnide geçen “öğretmen olacaksın bebeğim lori / hemşire olacaksın
bebeğim lori” mısrasında, 1002. ninnide geçen “yavrum okullara gider yolları güzel / yavrum
kuran okur dilleri güzel” mısrasında, 1464. ninnide geçen “hurilerin bacası / ders veriyor
hocası” mısrasında, 1560. ninnide geçen “hem okudum hem yazdım” mısrasında sorumluluk
ve çalışkanlık değerine vurgu yapıldığı görülmektedir.
2018, 17, 66(595-603) http://www.esosder.org https://dergipark.gov.tr/esosder
599
Vatanseverlik Değerine Ait Bulgular
Vatanseverlik değerinin 118 defa tekrarlanarak sorumluluk ve çalışkanlık değerinden
sonra üzerinde en çok durulan değer olduğu görülmüştür. Toplam değer vurgusunun % 23.
8‟ini oluşturmaktadır. Bu değerde sıklıkla çocuğun büyüyüp askere gitmesine, Anadolu‟nun
şehirlerine ve manevi büyüklerine değinilmiştir.
28. ninnide geçen “benim küçük askerim” mısrasında, 81. Ninnide geçen “Anasının
kuzusu / Bırakıp gitmez köyü” mısrasında, 182. ninnide geçen “yirmi yaşında askere
yolladım” mısrasında, 250. ninnide geçen “büyüttüm, besledim, asker eyledim / Kıbrıs
dağlarında ettiler çavuş” mısrasında, 411. ninnide geçen “giydirdim, kuşandırdım / asker
eyledim” mısrasında, 553. ninnide geçen “bayrağı öpe öpe / toprağını tepe tepe / vatana
hizmet eyle” mısralarında, 557. ninnide geçen “eline kılıç alsın da paşam, düşmanları kürüsün
ninni” mısrasında, 606. ninnide geçen “şanlı Türk‟ün soyusun” mısrasında, 670. ninnide
geçen “büyüyecek yavrum asker sayacak, vatan borcunu da namus sayacak” mısrasında, 804.
ninnide geçen “kahredip korkak düşmanı / tüy döşeğine kovalayan er olasın” mısrasında,
1054. ninnide geçen “askere gider, teskere olur” mısrasında, 1170. ninnide geçen “sılayı
koyup da gurbetler gezme ninni” mısrasında, 1400. ninnide geçen “şehit baban camdan
bakıyor” mısrasında, 1424. ninnide geçen “babanı, kardeşini / Sakarya‟nın ufkuna sor”
mısrasında, 1646. ninnide geçen “oğlumun babası asker olmuş” mısrasında vatanseverlik
değerine vurgu yapıldığı verilen birkaç örnekte de görülmektedir.
KardeĢlik ve Birlikte YaĢama Kültürü Değerine Ait Bulgular
Kardeşlik ve birlikte yaşama değerinin 104 defa tekrarlandığı görülmüştür. Bu rakam
yapılan toplam değer vurgusunun % 21.2‟sini oluşturmaktadır. Bu değerde sıklıkla anne,
baba, amca, dayı, hala ve teyze gibi aile bağlarına ve bulunduğu toplumun kültürel
özelliklerine vurgu yapılmaktadır.
13. ninnide geçen “çifte çifte dayılar, geniş donlu halalar” mısrasında, 45. ninnide
geçen “anne bebeksiz olmaz/ bebek annesiz olmaz”, “çifte çifte dayısı var / çok fazla halası
var” mısralarında, 99. ninnide geçen “annemin kızıyım / babamın gözüyüm” mısrasında, 186.
ninnide geçen “mahallenin çocukları / yavrumun peşinden koşuştur” mısrasında, 251. ninnide
geçen “baban gele, deden gele / ayağına patik ala” mısrasında, 265. ninnide geçen “babacığın
şimdi gelir / seni öper sever oturur/ akşama teyzen gelir / hem seni sever hem beni”
mısralarında, 277. ninnide geçen “anasına selam yazsın ninni / dayısının elini öpsün ninni /
teyzesi de onu sevsin ninni” mısralarında, 401. ninnide geçen “dandini dandini dayısı bakar /
yanına yağlık emmisi takar / ağzına şeker babası eker / cebine harçlık dedesi döker”
mısralarında, 536. ninnide geçen “el bulamazsa abini sarar / el bulamazsa ablanı sarar”
mısrasında, 782. ninnide geçen “anasına selam salsın ninni / dayısının elini öpsün ninni /
teyzesi de onu sevsin ninni / halası da kurban olsun ninni” mısralarında, 909. ninnide geçen
“gökgöcükten anası / yürübükten babası var/ gül gibi teyzesi / kara kaşlı halası var.”
mısralarında, 946. ninnide geçen “emmisi var burma bıyıklı / dedesi hacı sarıklı / babası
samur kürklü” mısrasında, 1516. ninnide geçen “bir kuzu taş dibinde meliyor / bulamamış
komşuları geliyor” mısrasında, 1605. ninnide geçen “haber verin dayısına / şeker alsın
kuzusuna ninni” mısrasında kardeşlik ve birlikte yaşama kültürüne vurgu yapılmaktadır.
Vefa Değerine Ait Bulgular
Vefa değerinin 92 defa tekrarlandığı ve toplam değer vurgusunun % 18.7‟ sini
oluşturduğu görülmektedir. Bu değerde anne babanın bebeğine olan kuvvetli sevgi bağına ve
fedakarlıklarına vurgu yapılmaktadır.
22. ninnide geçen “ ben kurban, baban kurban / bizden başka kim kurban” mısrasında,
49. ninnide geçen “ çekerim senin için her çileyi” mısrasında, 157. ninnide geçen “senin için
2018, 17, 66(595-603) http://www.esosder.org https://dergipark.gov.tr/esosder
600
ben öleyim” mısrasında, 237. ninnide geçen “terazi tartanlar kurban / evde annesi kurban”
mısrasında, 362. ninnide geçen “hasta olduğu günlerinde / kan ağlarım gözlerimde”
mısrasında, 546. ninnide geçen “ninnilerin benim olsun / uykularım senin olsun” mısrasında,
644. ninnide geçen “baban sana köle olsun mısrasında”, 671. ninnide geçen “kazası da belası
da bana gele” mısrasında, 887. ninnide geçen “benim yavruma bir anası ağlar” mısrasında,
1402. ninnide geçen “kurban olurum karışan kanına” mısrasında, 1628. ninnide geçen
“kızıma kurban olayım” mısrasında vefa değerine vurgu yapıldığı görülmektedir.
Nezaket ve Görgü Kurallarına Ait Bulgular
Nezaket ve görgü kuralları değerinin 23 defa tekrarlandığı ve toplam değer
vurgusunun % 4.7‟sini oluşturduğu görülmektedir. Bu değerde karşıdaki kişiye sevgiyle ve
nazik bir eda ile yaklaşmanın gerektiğini, büyüklerimize karşı hicap duymamız gerektiği
vurgulanmaktadır.
62. ninnide geçen “Sabah baban gelince / Ellerini de öpesin” mısrasında, 188. ninnide
geçen “ninni ile mest etmeli, küçücüktür uslanmalı” mısrasında, 290. ninnide geçen “yavrum
gitti teyzesine, teyzesi çok kibar hanım” mısrasında, 554. ninnide geçen “güzel yavrum ninni /
tatlı tatlı konuşsun ninni” mısrasında, 574. ninnide geçen “annesine su getirsin / babasına su
getirsin” mısrasında, 585. ninnide geçen “kötü sözler hatır yıkar” mısrasında, 717. ninnide
geçen “temiz yürekli olasın güzel kızım”, 885. ninnide geçen “say büyüğü, sev küçüğü”
mısrasında, 1364. ninnide geçen “kayınbabamdan hicap ettim” mısrasında, 1534. ninnide
geçen “kaynatamdan hicap ettim” mısrasında, 1535. ninnide geçen “bey babandan hicap
ettim.” mısrasında, 1579. ninnide geçen “kayınbabamdan ar eyledik” mısrasında, nezaket ve
görgü kuralları değerine vurgu yapıldığı görülmektedir.
Cömertlik ve Kanaatkarlık Değerine Ait Bulgular
Cömertlik ve kanaatkarlık değerinin 10 defa tekrarlandığı ve toplam değer vurgusunun
% 2 ‟sini oluşturduğu görülmektedir. Bu değerde cömert olmasına, gözün tok olmasına ve
elindeki ile yetinmeyi bilmesine vurgu yapılmaktadır.
79. ninnide geçen “ Analar cömert olur, yavrum uyu” mısrasında, 159. ninnide geçen
“soğan, ekmek bulamazdık bundan evveli / yağa, bala garrah olduk oğlum geleli” mısrasında,
659. ninnide geçen “yiye yiye dost kardeş / konu komşu doyacak” mısrasında, 664. ninnide
geçen “helal helal mal yiyesin” mısrasında, 713. ninnide geçen “kazanılmış malı yiyesin”,
724. ninnide geçen “bir başın sokacak damın olsun” mısrasında, 880. ninnide geçen “oğlum
sakla samanı” mısrasında, 882. ninnide geçen “bir yiğide bir gül yeter” mısrasında, 1343.
ninnide geçen “annem altınla gönlümü eğliyor / nideyim altını başını yesin” mısrasında, 1503.
ninnide geçen “oyununa doymadın mı?” mısrasında cömertlik ve kanaatkarlık değerine vurgu
yapıldığı görülmüştür.
Liyakat ve Sadakat Değerine Ait Bulgular
Liyakat ve Sadakat değerinin 8 defa tekrarlandığı ve toplam değer vurgusunun % 1.7
‟sini oluşturduğu görülmektedir. Bu değerde vatanına, milletine hayırlı ve anne babasına
yaraşır bir evlat olmasına vurgu yapılmıştır.
566. ninnide geçen “ünü dünyayı bulsun / hayırlı bir adam olsun” mısrasında, 593. ninnide
geçen “babasına selam vere / annesine ipek getire” mısrasında, 604. ninnide geçen “devletine
yararlı olsun / milletine yararlı olsun” mısrasında, 636. ninnide geçen “vatana, millete hayırlı
olacak” mısrasında, 654. ninnide geçen “devlete, millete yararlı olsun” mısrasında, 825.
ninnide geçen “eve para getirecek / bizi dardan kurtaracak” mısrasında, 890. ninnide geçen
“büyüyünce unutma özünü” mısrasında, 1410. ninnide geçen “uyusun da büyüsün aslan
2018, 17, 66(595-603) http://www.esosder.org https://dergipark.gov.tr/esosder
601
oğlum / anasının başını kaldırsın oğlum” mısrasında liyakat ve sadakat değerine vurgu
yapılmıştır.
4.TARTIġMA VE SONUÇ
Alan yazına bakıldığında değerler eğitimi ile ilgili birçok çalışmanın yapıldığı
görülmüş, ancak değerler eğitimi ve ninni konusuna dair pek fazla çalışmaya rastlanmamıştır.
Değerler konusunda genellikle tarihçesi, eğitim ve öğretim süreci, aile, okul ve çevre ilişkisi,
yöntemler üzerine eğilerek çalışmalar yapılmıştır. Okul öncesi çocukları ve ninni eğitimine
yönelik çalışmalara bakıldığında ise Demir ve Oflaz‟a ait (2010) çalışmada okul öncesi
dönemde ninniler ile matematik öğretimi konusu ele alındığı görülmüştür. Demir ve Oflaz
(2010) bu çalışmada, ninnilerin matematik ile ilgisi incelenmiş ve ninnilerin matematik
öğretiminde eşi benzeri bulunmaz bir eğitim materyali olduğu sonucuna varılmıştır. Yine bir
başka çalışmada Gelişli ve Yazıcı (2016) ninnilerin çocuk eğitimindeki önemi ve yerinden
bahsetmiş, çocuklara henüz erken yaşlarda söylenen ninnilerin onların bilişsel, motor, sosyalduygusal,
dil alanında gelişmesine büyük katkı sağladığını; ninnilerin çocukların
beyinlerindeki farklı bölgeleri harekete geçirdiğini ve böylece beyin gelişimine katkı
sağladığını; aynı zamanda çocuğun aile ve sosyal çevresine uyumunu kolaylaştırdığını ve
okul başarısına etki ettiğini söylemişlerdir. Coşkun‟a (2013) ait “Türk Ninnilerine İşlevsel
Yaklaşım” adlı çalışmada ise ninnilerin çocuğun bilişsel, duygusal ve sosyal bakımdan
gelişmesine yardımcı olduğunu, çocuğun gelenek ve göreneği, değer yargılarını öğrenmesini
ve kendini güvende hissetmesini sağladığını söylemiştir. Çifçi (2016), “Türk Ninnilerinde Yer
Bulan Coğrafyaya İlişkin Kelime ve Kavramlar” adlı çalışmada ise ninnilerin önemli bir
kültürel eğitim aracı olarak çocukların doğumundan başlayarak coğrafya ile ilgili kelime ve
kavramlarla karşılaşmalarını sağladığını; bu kelime ve kavramların ninnilerde yakından uzağa
ve somuttan soyuta ilkeleri gözetilerek doğru bir sırayla çocuklara verildiğini; ninnilerin
çocuğa yakın çevresini hem sosyal hem de doğal bir bakış açısıyla verdiğini; kelime ve
kavramlar arasındaki ilişkiler gözetilerek verildiğini, böylece zıtlıklar, benzerlikler, altlık,
üstlük gibi ilişkiler ile çocuğun zihninde daha kalıcı olarak kaldığını ve mümkün olduğu
kadar çocukların etkileşim kuracağı kelime ve kavramların seçildiğini belirtmiştir.
Bu çalışmada da çocukların ninni ile toplumun kültürünü içselleştirdiğine, sosyal,
duygusal, bilişsel ve dil alanlarında ilerleme göstermesine büyük katkıda bulunduğuna vurgu
yapılmıştır. Özellikle toplumla barışık ve uyum içerisinde yaşaması, ileriki süreçte kendi
ayakları üzerinde durarak özgüven içerisinde yol alması için çocukların değerleri
kazanmasının oldukça önemli olduğu görülmektedir. Bunun için de içinde birçok değeri
barındıran ninnilerin okulöncesinde çocuklar için bir eğitim materyali olarak kullanılmasının
oldukça faydası olacaktır.
Yapılan çalışmada ninnilerin, MEM‟in Okul Öncesi Değerler Eğitimi Yönergesi‟nde
yer alan değerlerden hangisini barındırdığına bakılmış ve birçok değeri bünyesinde
barındırdığı görülmüştür. “Türk Ninnileri” adlı kitapta, en fazla vurgunun sorumluluk ve
çalışkanlık değerine yapıldığı görülmüştür. Toplamda 1650 ninninin incelendiği bu
araştırmada 492 kez değer vurgusuna yer verilmiş, sorumluluk ve çalışkanlık değerine yapılan
vurguların toplam değer vurgusunun yaklaşık % 27.9 „unu oluşturmuştur.
Sorumluluk ve çalışkanlık değerinden sonra en fazla vurgunun vatanseverlik değerine
yapıldığı görülmüştür. Bu değere yapılan vurgu ise toplam değer vurgusunun yaklaşık %
23.8‟ ini oluşturmuştur. Demokrasi ve adalet değerine dair ise hiç vurgu yapılmadığı
görülmüştür.
Vatanseverlik değerinden sonra ise en fazla vurgunun kardeşlik ve birlikte yaşama
kültürüne (104) yapıldığı görülmüştür. Kardeşlik ve birlikte yaşama değerini sırasıyla vefa
(92), nezaket ve görgü kuralları (23), cömertlik ve kanaatkarlık (10) ve liyakat ve sadakat (8)
değerleri takip etmektedir. “Türk Ninnileri” kitabında vurgulanan sorumluluk ve çalışkanlık,
2018, 17, 66(595-603) http://www.esosder.org https://dergipark.gov.tr/esosder
602
vatanseverlik, kardeşlik ve birlikte yaşama kültürü ve nezaket ve görgü kuralları değerlerinde
yapılan vurguların, toplam değer vurgularının yaklaşık %91‟ ini oluşturduğu görülmüştür.
Diğer değerlere yapılan vurguya kıyasla bakıldığında bu dört değer vurgusuyla diğer
değerlerin vurgusu arasında oldukça fark bulunmaktadır.
5.ÖNERĠLER
Ninnilerin değerleri içinde barındırması, birçok kazanımda kullanılabilmesi ve önemi
göz önüne alındığında okul öncesi dönemde çocuklara bir eğitim materyali olarak daha çok
sunulmalıdır.
Değerler Eğitimi Yönergesi hazırlanırken kazandırılması hedeflenen değerlerin okul
öncesi çağı çocuklarının içinde bulunduğu dönem dikkate alınarak, yönerge daha somut ve
belirgin hazırlanmalıdır.
Ebeveynlerin geleneksel ninnileri daha sık kullanması özendirilebilir.
Farklı ninni antolojileri üzerinden yeni çalışmalar yapılabilir.
KAYNAKÇA
Aydın, M. Z. ve Gürler, Ş. A. (2012). Okulda değerler eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 121-
144.
Coşkun, N. Ç. (2013). Türk ninnilerine işlevsel yaklaşım, Turkish Studies – International
Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(4),499-
513.
Çifçi, T. (2016). Geographical Concepts in Turkish Lullabys. Universal Journal of
Educational Research, 4(4), 886-894.
Demircioğlu, İ. H. ve Tokdemir, M. A. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih
eğitimi: amaç, işlev ve içerik. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(15), 69-88.
Demir, N. ve Oflaz, G. (2010). Okul öncesi dönemde ninniler ile matematik öğretimi. Journal
of World of Turks, 2(1), 351-361.
Demir, N. (2008). Avrupa‟da yaşayan 0-6 yaş grubu Türk çocuklarına Türkçe ve Türk
kültürünün öğretilmesinde kullanılabilecek bir materyal: “Türk ninnileri”. The Journal
of International Social Research, 1(5).Volume 1, Issue:5, s.224-240.
Deveci, H. ve Selanik, A. Y. (2009). İlköğretim öğrencilerinin günlüklerine göre günlük
yaşamda değerler. Journal of International Social Research, 2(6), 167-181.
Erkan, S. ve Kırca, A. (2010). Okul öncesi eğitimin ilköğretim birinci sınıf öğrencilerinin
okula hazır bulunuşluklarına etkisinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi, 38, 94-106.
Ediger, M. (1998). Trends and issues in teaching elementary school social studies. College
Student Journal, 32, 347-363.
Gelişli, Y. ve Yazıcı, E. (2012). Türkiye‟de uygulanan okul öncesi eğitim programlarının
tarihsel süreç içerisinde değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar
Eğitim Fakültesi Dergisi. Sayı:29. 85-93.
Genç, S. Z. ve Eryaman, M. Y. (2008). Değişen değerler ve yeni eğitim paradigması. Sosyal
Bilimler Dergisi, 9(1), 89-102.
2018, 17, 66(595-603) http://www.esosder.org https://dergipark.gov.tr/esosder
603
Güneş, F. (2010). Ninnilerin Çocukların Dil Ve Zihinsel Gelişimine Etkisi. Journal of World
of Turks, 2(3), 27-38.
Maslovaty, N. (2003). The Placement of Moral Contents: Priorities and Structures of the
Belief System of Teachers and High School Students. Educational research and
evaluation, 9(1), 109-134.
Meer, F. (1999). The Global Crisis—A Crisis of Values and the Domination of the Weak by
the Strong. Journal of Human Values, 5(1), 65-74.
Meydan, H. (2014). Okulda Değerler Eğitiminin Yeri ve Değerler Eğitimi Yaklaşımları
Üzerine Bir Değerlendirme. An Evaluation on the Role of Values Education in School
and Values Education Approaches. BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 93-10.
Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir
çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217-239
Revell, L. (2002). Children’s responses to character education. Educational studies, 28(4),
421-431.
Schwartz, S. H. (1994). Are there universal aspects in the structure and contents of human
values?. Journal of social issues, 50(4), 19-45.
Sönmez, H. (2011). Reşat Ekrem Koçu’nun çocuklar için yazdığı eserlerde değer eğitimi ve
Türkçe (Master’s thesis, İnönü Üniversitesi).
Tut, E. ve Kıroğlu, K. (2017). TRT’nin popüler çocuk şarkıları yarışması’nda finale kalan
eserlerin değerler eğitimi açısından incelenmesi. Journal of International Social
Research, 10(48).
Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr. (10.03.2015).
Yalar, T. ve Yelken, T. Y. (2011). Değerler eğitiminin iyileştirilmesi ile ilgili öğretmen
görüşlerinin belirlenmesi ve bir program modülü örneğinin geliştirilmesi. Elektronik
Sosyal Bilimler Dergisi, 10(38), 79-98.
Yaman, H. ve Çolak, S. (2009). İlköğretim İkinci Kademe Türkçe Ders Kitaplarında Yer Alan
Değerler. Journal of Values Education, 18(7), 107-120.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin
Yayıncılık.
Mustafa ÖNDER 